Tonio

Eergisteren sprak A.F.Th. van der Heijden bij De Wereld Draait Door over zijn nieuwe boek Uitverkoren. In 2010 verongelukte zijn 21-jarige zoon, waarover hij een jaar later de veelbekroonde requiemroman Tonio schreef. Uitverkoren is, zoals hij zelf zegt, een noodzakelijk ‘zusterboek’ van zijn roman Tonio.

10 voor 5
Op de voorkant van dat boek is een foto te zien van de jonge Tonio. ‘Die staat er niet voor niets op’, zegt Van der Heijden. ‘Dit is een foto van meesterfotograaf Klaas Koppe. Genomen op 22 juni 1996 toen ik bij boekhandel Scheltema een nieuwe roman signeerde. Tonio was net 8 geworden. Hij stond erop zijn eigen voornaam op de signeerbladzijde te zetten. Het is zichtbaar. Hij heeft met een grote dikke vulpen van mij zijn eigen naam erin gezet, Tonio. Ik kan die foto niet anders zien dan als een soort voorafschaduwing van wat er 14 jaar later gebeurt: als ík dat boek moet schrijven met op de blanco pagina Tonio, maar dan in mijn eigen handschrift. Maar er is nog iets met die foto. Boven het boek is mijn hoofd te zien, ik zit te signeren. Als je nóg verder kijkt, het is nog net zichtbaar, het is daar 10 voor 5: het tijdstip van overlijden van Tonio. Wat heeft die camera van Klaas Koppe gezien wat wij nog niet zagen?’

Harry Mulish
Met terugwerkende kracht zie je ze, die voortekenen. Onze eigen Harry Mulish had daar een orgaan voor om altijd dit soort gevallen van synchroniciteit te signaleren. Je ziet een causaal verband waar je geen oorzaak en gevolg kunt aanwijzen. Want waarom laat hij daar de blauwdruk zien van het boek dat ik tegen wil en dank 14 jaar later moet schrijven, door de omstandigheden? En is daar ook al het tijdstip van overlijden gegeven? Daar kom ik niet uit en het verhelpt niks, maar je moet ze signaleren.’